تطور اصطلاح رعیت و قشربندی رعایا در تشکیلات اسلامی
Authors
abstract
چکیده اصطلاح رعیت در منابع اسلامی در سه حوزه معنایی استفاده شده است: قدیم ترین و فراگیرترین کاربرد واژه رعیت به معنای زیر دستان حاکم شناخته و رایج بوده است. این معنای اصطلاحی بر اساس معنای لغوی «رعی» به معنای چوپانی و چراندن دام ها، ناظر به سنتی کهن است که بر اساس آن تصویر حاکم به مثابه چوپان مردم وجود داشته است. رعیت در این معنا محمل بحث ها و آموزه های بسیاری در ادبیات اسلامی به ویژه در سیاست نامه ها، کتب آداب الملوک و نیز اسناد و نامه های دیوانی ده قرن اولیه اسلامی بوده است. از آن روی که رعایا حق دخالت در امور سیاسی و نظامی را نداشتند به تدریج کاربرد دوم رعیت به معنای اتباع غیر نظامی در ادبیات و تشکیلات اسلامی رواج یافت. در بسیاری از منابع دوره اسلامی به ویژه در سرزمین های مرکزی و شرقی اسلامی این واژه را بر طبقاتی از اتباع سلطان اطلاق می کردند که مجاز به حمل سلاح نبودند. همین معنا از رعیت به ویژه در تشکیلات صفویه و عثمانی رواج یافت و رعیت/رعیتی به عنوان اصطلاحی دیوانی در مقابل لشکر/لشکری و عسکر/عسکری به کار می رفت. معنای سوم رعیت در سرزمین های مرکزی و شرقی و به ویژه بعد از قرن دهم درباره اتباع تولیدکننده-مالیات دهنده غالبا کشاورز- کاربرد و رواج داشت. در بخش های بزرگی از جهان اسلام تولید کشاورزی بر مبنای نظام ارباب-رعیتی انجام می گرفت و رعیت عمده ترین نیروی فعال کار در این نظام بود. در این نوشتار ضمن توضیح و تبیین این سه حوزه معنایی، تطور تاریخی این اصطلاح در متون اسلامی مرتبط و نیز قشربندی رعایا در تشکیلات اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.
similar resources
گفتمان رعیت و راعی در نظام اندرزنامه‌ای دورۀ اسلامی
چکیده مؤلف پژوهش حاضر درصدد است اصطلاح «رعیت» را از ظهور تا رواج آن در تاریخ ایران میانه بررسی و تبیین نماید. این مفهوم، که مطابق احادیث پیامبر، در آغاز به منظور مسئولیت‌پذیری به کار رفته، در دوره‌های بعدی به «اطاعت» و «تبعیت» صرف و سپس به «ملکیت مطلق» تغییر معنا و ماهیت داده است. مدعای تحقیق آن است که نظام اندرزنامه‌ای دورۀ اسلامی، به‌خصوص دورۀ سلجوقی، تأثیر به‌سزایی در تطور و چرخش مسیر حقوق ...
full textتشکیلات نهاد رأس الجالوت در شرق اسلامی
رأس الجالوت/ راس جالوت رئیس جامعۀ یهودیان ساکن در سرزمین‌های شرقی و واسطه سیاسی و اداری میان حکومت‌ها و اتباع یهودی آن‌ها بود. این منصب در دوره ساسانیان دارای تشکیلات سیاسی و اداری منسجمی بود و پس از اسلام هم در ساختار تشکیلاتی حکومت‌های اسلامی تداوم یافت. این نوشتار بر آن است تا پس از ارائه پیشینه‌ای از این نهاد در دوره ساسانیان، سیر تحول آن را در دوره اسلامی پی‌گیرد و بر اساس منابع اسلامی و ...
full textتحقیقی درباره تأسیس و وظایف نخستین دیوان در تشکیلات اسلامی
در این مقاله که به روش تاریخی و مطالعة کتابخانه ای تدوین شده، موضوع بنیانگذاری نخستین سازمان اداری (دیوان) در تشکیلات اسلامی تحقیق و بررسی شده است. محورهای اصلی این تحقیق عبارتند از: وظایف اصلی دیوان عطا، نحوة تعیین مقدار عطای مسلمانان، طبقات عطابگیران، و شکل اداری دیوان عطا در پایان مقاله نیز باختصار نتایج حاصل از تأسیس این دیوان بیان شده است.
full textMy Resources
Save resource for easier access later
Journal title:
تاریخ و تمدن اسلامیPublisher: دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات
ISSN 1735-7071
volume 10
issue شماره 1(پیاپی 19 بهار وتابستان 1393) 2014
Keywords
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023